گاهی اوقات حتی با رعایت بهداشت دهان و دندان به طور صحیح و منظم توسط افراد، به علت عدم دسترسی به درون شیار‌های دندانی، همچنان شاهد ایجاد پوسیدگی‌های عمیق دندانی هستیم. در حقیقت شیار‌های دندانی، عمق زیادی دارند و به صورت V شکل می‌باشند. با در نظر گرفتن باریک بودن و عمق زیاد شیار‌ها، طبیعی است که افراد قادر به تمیزی آن نباشند. از ایمن‌ترین و بهترین راه‌ها برای جلوگیری از ایجاد پوسیدگی در شیار‌های دندان‌های آسیاب و شیری، استفاده از روش فیشورسیلانت تراپی می‌باشد. پزشکان در این روش با قرار دادن مواد فیشورسیلانت داخل عمق شیار‌های دندانی، شیار V شکل را کاملاً پر کرده و زاویه تیز آن را می‌پوشانند.
فیشورسیلانت چیست؟
به شیار‌ها و فرورفتگی‌هایی که روی سطح دندان‌های دائمی و شیری ما قرار دارند، فیشور می‌گویند. قسمت‌های فیشور، مستعدترین و بیشترین نواحی جهت ایجاد پوسیدگی‌های دندانی هستند. زیرا این شیار‌ها اکثرا در دندان‌های خلفی و بخش‌هایی هستند که به سختی تمیز می‌شوند و احتمال جمع شدن مواد غذایی و جرم، در نواحی اطراف آن‌ها بسیار زیاد است. این نوع پوسیدگی‌ها در کودکان به علت عدم توانایی لازم در مسواک زدن بیشتر مشاهده می‌شود.
در حقیقت فیشور سیلانت به لایه‌ای از مواد ترمیمی همرنگ با دندان و محافظ آن می‌گویند که جهت کاهش پوسیدگی دندان‌ها بر روی دندان‌های آسیاب بزرگ یا همان مولر قرار می‌دهند تا از این طریق سطح جونده دندان پوشیده شده و شیار‌هایی که روی سطح جونده هستند، کم عمق شوند. با این کار، از جمع شدن باقیمانده مواد غذایی روی دندان و در نتیجه پوسیدگی آن جلوگیری می‌شود. بنابراین می‌توان گفت که فیشورسیلانت تراپی نوعی مهر و موم کردن و بستن شیار‌های دندانی به حساب می‌آید.
مزایای فیشورسیلانت تراپی چیست؟
فیشورسیلانت تراپی مزایای زیادی دارد که از بین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- محافظت در برابر پوسیدگی
درمان با روش فیشورسیلانت باعث جلوگیری از تجمع باکتری‌ها و مواد غذایی در شیار‌های دندان شده و به این طریق از ایجاد پوسیدگی دندان‌ها در حفره‌ها جلوگیری می‌کند. طبق نظریه پزشکان این روش منجر به کاهش و جلوگیری از پوسیدگی دندان‌ها از ۳۳ تا ۷۱ درصد خواهد شد.
- تمیز کردن آسان‌تر دندان‌ها
سیلانت، باعث پر شدن برجستگی‌های کوچک و شیار‌ها روی دندان‌ها می‌شود، به همین جهت، سطح دندان صاف شده و تمیز کردن آن نسبت به قبل آسان‌تر خواهد شد.
- اجتناب از پرکردن‌های ناراحت کننده
والدین می‌توانند با استفاده از روش فیشورسیلانت تراپی، از پر کردن دندان فرزندان خود در سنین کمتر جلوگیری کنند. زیرا پر کردن دندان برای کودکان بسیار ناراحت کننده و سخت است و معمولاً اکثر کودکان از پر کردن دندان می‌ترسند.
- محافظت از دندان‌های تازه
استفاده از فیشورسیلانت، می‌تواند باعث محافظت از دندان‌های دائمی شود که به تازگی در کودکان درآمده‌اند و با قرارگیری روی دندان‌های تازه از سلامت آن‌ها مراقبت کند.
چه کسانی باید فیشورسیلانت تراپی انجام دهند؟
به صورت کلی افراد زیر می‌توانند کاندیدای ایده‌آل و مناسبی جهت انجام فیشورسیلانت تراپی باشند:
۱. کودکانی که دندان‌های آسیاب دائمی آن‌ها به تازگی رشد کرده است. به این منظور که دندان‌های آسیاب اول آن‌ها در ۶ سالگی و دندان‌های آسیاب دوم آن‌ها در ۱۲ سالگی شروع به رشد می‌کند. به هر اندازه زودتر این کار انجام شود، خطر پوسیدگی شیار‌ها کمتر می‌شود.
۲. کودکانی که دندان‌های آسیاب آن‌ها در معرض پوسیدگی می‌باشد و دندان پوسیده نیز در دهان خود دارند.
۳. افراد بزرگسالی که از دندان‌های آسیاب با شیار‌های عمیق برخوردار هستند و دندان‌هایشان در معرض پوسیدگی قرار دارند.
۴. افرادی که به دلیل وجود برخی بیماری‌های خاص و همچنین مصرف بعضی از دارو‌ها در معرض پوسیدگی دندان‌ها می‌باشند.
۵. افرادی که رژیم‌های غذایی آن‌ها سرشار از مواد قندی، غذا‌های فرآوری شده، نوشیدنی‌های حاوی قند و آرد‌های تصفیه شده می‌باشد.
۶. برخی از افراد که به علت داشتن شرایط خاص، امکان بهره‌مندی از رژیم غذایی سالم یا بکار‌گیری بهداشت دهان و دندان را ندارند.
مراحل انجام فیشورسیلانت تراپی
انجام روش فیشورسیلانت تراپی، بدون هیچ گونه دردی بوده و در مدت زمان بسیار کوتاهی می‌باشد و به طور معمول برای هر دندان فقط چند دقیقه زمان لازم است. این روش در مقایسه با روش پر کردن حفره‌های دندان، پیچیدگی بسیار کمتری دارد و برای انجام این کار پزشک از بی‌حسی یا بیهوشی استفاده نمی‌کند. مراحل انجام فیشورسیلانت توسط دندانپزشک به صورت زیر انجام می‌گردد:
۱. دندانپزشک، دندان را تمیز و سپس خشک می‌کند تا هرگونه میکروب و پلاک موجود از روی آن برداشته شود.
۲. اگر دندان دچار پوسیدگی شده باشد، پوسیدگی را از روی سطح دندان بر می‌دارد.
۳. دندانپزشک، سطح دندان را به با استفاده از ماده اسیدی آماده می‌کند که مواد ترمیمی سیلانت، به خوبی و آسانی به آن بچسبد.
۴. پزشک مواد مایع سیلانت را بر روی دندان می‌زند تا این مواد به درون تا به چاله‌ها و شیار‌های عمیق جریان یابد.
۵. سپس این مواد را با نور آبی به سطح دندان محکم می‌کنند.
۶. فاصله میان دندان‌های بالا و پایین را بررسی کرده و سیلانت‌های اضافی موجود را پاک می‌کند.
بهترین زمان برای انجام فیشورسیلانت تراپی
درمان فیشورسیلانت تراپی، در ابتدا به صورت ویژه‌ای برای دندان‌های آسیای اول دائمی یا همان دندان ۶ و بلافاصله پس از روییدن آن استفاده می‌شد. اما در حال حاضر توصیه دندانپزشکان این است که باید برای کلیه دندان‌های خلفی که شیار‌های غیر قابل دسترس و عمیق دارند و احتمال پوسیدگی در آن‌ها بالاتر است، این پیشگیری انجام گردد.
در واقع بهترین زمان انجام فیشورسیلانت سنین ۳ الی ۴ سالگی برای دندان‌های شیری می‌باشد. همچنین به دلیل رشد دندان ۶ کودکان که در سن ۶ الی ۷ سالگی است، احتمال پوسیدگی بیشتر آن در مقایسه با سایر دندان‌ها وجود دارد. بنابراین مناسب‌ترین زمان انجام فیشورسیلانت برای دندان شماره ۶ سنین بین ۶ تا ۸ سالگی می‌باشد. البته که برای دندان شماره ۷ که دومین دندان دائمی آسیای بزرگ است و در سنین ۱۱ سالگی شروع به رویش می‌کند، بهترین زمان برای این درمان در سنین بین ۱۱ تا ۱۳ سالگی است.
استفاده از فیشورسیلانت در این سنین به دلایل زیر انجام می‌شود.
۱. اولین دلیل این موضوع این است که دندان‌های خلفی در ۶ سالگی رویش یافته و متأسفانه در این سن کودکان و والدین مواظبت‌های مهم غذایی و بهداشتی را جهت پیشگیری از پوسیدگی دندان رعایت نمی‌کنند.
۲. دلیل دیگر این است که روییدن دندان ۶ با افتادن هیچ یک از دندان‌های شیری همراه نبوده و به این علت بسیاری از والدین متوجه روییدن این دندان دائمی مهم در دهان فرزند خود نمی‌شوند. معمولاً تصور اشتباه والدین این است که این دندان نیز از دندان‌های شیری می‌باشد که بالاخره خواهد افتاد. به همین علت در بیشتر کودکان، دندان ۶ بسیار زود و گاهی پیش از رویش کامل، پوسیده می‌گردد. در حالی که دندان ۶ در تکامل فکی و دندانی کودک، نقشی بسیار مهم و اساسی بر عهده دارد.
۳. در پایان لازم به ذکر است که دندان‌های آسیای شیری تا رویش دندان‌های آسیای دائمی در سن ۱۱ الی ۱۲ سالگی، باید داخل دهان بمانند، زیرا باید علاوه بر تأمین نیاز تغذیه‌ای کودک مانند جویدن، برای رویش درست دندان‌های دائمی راهنمای خوبی باشند. بنابراین اگر تشخیص دندانپزشک کودکان این باشد که دندان‌های ذکر شده، به علت داشتن شیار‌های عمیق، مستعد پوسیدگی هستند، انجام روش فیشورسیلانت تراپی برای آن‌ها ضرورت پیدا می‌کند.
ماندگاری سیلانت دندان چقدر است؟
بعد از قرارگیری موفق سیلانت‌های دندانی، اگر افراد مراقبت‌های لازم و مناسب را از آن انجام دهند، این درمان تا حدود ۱۰ سال دوام خواهد آورد. در این مدت فیشورسیلانت جهت جلوگیری از پوسیدگی دندانی، راهی بسیار عالی خواهد بود، زیرا به عنوان لایه‌ای محافظ بین پلاک و دندان عمل می‌کنند. البته لازم به ذکر است که ماندگاری فیشورسیلانت به موارد مختلفی مثل جنس فیشورسیلانت، وضعیت دندان و نحوه مراقبت از دندان بستگی دارد.
رعایت بهداشت دهان و دندان‌ها از نکات لازم و ضروری در راستای ماندگاری طولانی‌تر فیشورسیلانت می‌باشد. به این دلیل که این لایه تنها روی بخش بالایی دندان‌ها و سطح جونده قرار می‌گیرد، استفاده از نخ دندان و همچنین مسواک زدن دندان‌ها بسیار مهم است. البته لازم به ذکر است که سیلانت‌های دندانی اگر دچار آسیب دیدگی شده و یا برداشته شوند، قابل تعویض می‌باشند.
برای ماندگاری هر چه بیشتر فیشورسیلانت، توصیه می‌شود که کلیه دندان‌ها را به صورت کامل مسواک زده و از خوردن انواع مواد غذایی مانند یخ سفت و یا آب نبات اجتناب کنید، زیرا این مواد می‌توانند سبب آسیب دیدن و ترک خوردگی فیشورسیلانت گردند. فیشورسیلانت به وسیله مراکز دندانپزشکی گوناگون انجام می‌گیرد و شما با کوچکترین مشکل به وجود آمده در سطح درمان شده دندان باید به متخصصین دندانپزشک مراجعه کنید.
نحوه مراقبت از سیلانت دندان چگونه است؟
برای محافظت و نگهداری از سطح صاف فیشورسیلانت تراپی شده دندان، تنها مسواک زدن کافی است، زیرا پس از خوردن انواع مواد غذایی، سطوح دندان بسیار راحت‌تر از گذشته پاک می‌شود. در هر صورت رعایت کردن برخی نکات جهت مراقبت از فیشورسیلانت ضروری است:
• بعد از روش درمانی فیشورسیلانت، هیچ نوع محدودیتی در آشامیدن و خوردن وجود ندارد و بیمار قادر خواهد بود بلافاصله پس از این درمان، برنامه غذایی روزمره و عادی خود را ادامه دهد.
• استفاده از یک خمیر دندان حاوی فلوراید در زمان پیش از خواب و برای یک بار در طول روز، باعث محافظت هر چه بیشتر از دندان‌ها می‌شود.
• مسواک زدن به صورت منظم و استفاده از نخ دندان در مراقبت از فیشورسیلانت بسیار مؤثر است.
• شستشوی دندان‌ها با استفاده از یک دهانشویه که مورد تأیید دندانپزشک است.
• توجه کردن به بهداشت دهان و دندان کودکان و عدم سهل انگاری در این مورد ضروری است.
• باید از رژیم غذایی سالم استفاده کنیم و از مصرف بیش از حد تنقلات و شیرینی جات و … اجتناب کنیم.
• در نهایت اینکه لازم است به طور منظم به متخصص دندانپزشک مراجعه کرده و دندان معاینه شود. توصیه این است که چکاپ به صورت هر ۶ ماه یک بار انجام گیرد.
عوارض فیشورسیلانت تراپی
به طور معمول درمان فیشورسیلانت عوارض جانبی ندارد، اما گاهی عوارض بسیار جزئی و نادری پیش می‌آید که در صورت مشاهده هر کدام از نشانه‌های زیر لازم است به دندانپزشک خود اطلاع دهید:
• وجود هر نوع ناراحتی در دندان یا لثه پس از عمل
• اگر در بعضی قسمت‌ها به علت فشار ناشی از جویدن غذا، ساییدگی ایجاد شود، لازم است سیلانت دندان به وسیله پزشک در زمان دوره کنترل، تجدید شود.
• ممکن است در بدن واکنش‌های آلرژیک و حساسیتی نسبت به لایه‌های فیشورسیلانت ایجاد شود که البته بسیار نادر است.
• در صورتی که لایه‌های محافظ فیشورسیلانت، ضخامت زیادی داشته باشند، ممکن است با تغییر و دشوار شدن عمل دندان در زمان گاز زدن و یا جویدن برای فرد مواجه شویم که گاهی نیز با درد و ناراحتی همراه است.
نتیجه گیری
درمان فیشورسیلانت تراپی به واکسیناسیون دندان نیز شناخته می‌شود و روشی بدون درد و بسیار کاربردی است که مناسب همه افراد می‌باشد. در روش درمانی فیشورسیلانت تراپی، ترک‌ها و شیار‌های موجود در سطح دندان با لایه‌ای بسیار نازک از مواد مایع ترمیمی، پر می‌شوند. این درمان بدون بیهوشی و بی‌حسی و همچنین با عدم آسیب رساندن به سطح دندان انجام شده و برای هر دندان حدود یک دقیقه طول می‌کشد. این روش درمانی تنها یک بار روی دندان اعمال شده و پس از آن به شکل دوره‌ای و منظم باید تحت ارزیابی و بررسی دندانپزشک قرار گیرد.
سؤالات متداول
۱. فیشورسیلانت تراپی مناسب کدام دندان‌ها هستند؟
به صورت کلی دندانپزشک با ارزیابی وضعیت دندان‌های افراد و همچنین توجه به عمق شیار آن‌ها، نیاز هر دندان به فیشورسیلانت تراپی را عنوان می‌نماید. شیار‌های اول و دوم دندان‌های آسیای دائم در سال‌های اول روییدن، یعنی بین ۶ تا ۱۲ سالگی بیشتر در معرض پوسیدگی قرار داشته و به درمان فیشورسیلانت تراپی نیاز دارند.
۲. آیا فیشورسیلانت تراپی نیاز به بی‌حسی دارد؟
درمان یا واکسیناسیون دندان به روش فیشورسیلانت، به علت اینکه بدون تراشیدن دندان انجام شده، کاملاً بدون درد بوده و نیاز به تزریق ماده بی‌حسی ندارد.
۳. آیا انجام فیشورسیلانت درد دارد؟
درمان دندان به وسیله ماده ترمیمی فیشورسیلانت، در زمان بسیار کوتاه و بدون حس کردن کوچکترین دردی انجام می‌گیرد، زیرا در این روش، دندان دست نخورده و سالم باقی می‌ماند.
۴. فیشورسیلانت برای چه دندان‌هایی توصیه نمی‌شود؟
درمان فیشورسیلانت برای برخی از دندان‌ها کاربردی نداشته و فقط برای برخی از دندان‌های آسیاب مناسب است. مثلاً این درمان برای دندان‌های اولیه مولر پیشنهاد نمی‌شود، زیرا به علت کم عمق بودن شیار‌های این دندان‌ها، ماده ترمیمی فیشورسیلانت روی آن‌ها ثبات نداشته و به سرعت از سطح دندان جدا می‌شود. البته این دندان‌های مولر اولیه در برخی کودکان دارای شیار‌های عمیق‌تری بوده و برای جلوگیری از پوسیدگی، این درمان تجویز می‌شود.
